امکان سنجی مطالبۀ قیمت افزایش یافتۀ مبیع از بایع فضولی با توجه به رویۀ قضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران

2 دانش آموختۀ دکترای حقوق خصوصی، دانشگاه تهران

چکیده

ضمان درک، فروشنده فضولی را مسئول استرداد ثمن به خریدار و در صورت جهل او، جبران خسارت ناشی از آن می‌کند. خریدار در این معامله ممکن است با رجوع مالک، زیان‌هایی در ارتباط با باز‌گرداندن مال به مالک اصلی آن متحمل شود که می‌تواند به قائم‌مقامی او برای مطالبه آنچه پرداخته، به فروشنده رجوع کند. علاوه بر این، ممکن است راسا زیان ببیند، برای نمونه، آنجا که برای انجام معامله، هزینه کرده است. در این صورت، می‌تواند به اصالت، از فروشنده، خساراتش را مطالبه نماید. در این میان، یکی از مصادیق ضررهای خریدار مال فضولی، کاهش ارزش ثمنی است که به فروشنده داده و اینک، به او مسترد می‌شود. پرسش اصلی این است که آیا خریدار می‌تواند تعدیل ثمن را به نرخ روز بخواهد یا خیر؟ در پذیرش این زیان به عنوان زیان قابل مطالبه، فراز ونشیب وجود داشته و در نهایت، با صدور رای وحدت رویه شماره733 اصل موضوع یعنی تلقی کاهش ارزش ثمن به عنوان زیان قابل مطالبه، مورد توافق قرار گرفت. با این حال، اختلاف در این است که افزایش قیمت مبیع، باید معیار محاسبه خسارت باشد یا آنکه ثمن را باید به نرخ روز و بر اساس شاخص بانک مرکزی حساب کرد. در ضابطه اول تفاوت قیمت مبیع با مثل خودش محاسبه می‌شود و از این رو واقعی‌تر است اما در ضابطه دوم شاخص قیمت بر اساس سایر کالا‌ها مشخص می‌گردد که در نتیجه جبران خسارت، دقیق نخواهد بود. در این مقاله، مسوولیت فروشنده با تاکید بر امکان اعمال ضابطه نخست، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Possibility to Demand the Increased Price of Contract Subject from the Unauthorized Seller, According to the Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Abbas Mirshekari 1
  • Fateme Sadat Hosseini 2
1 Assistant Professor of Law, Tehran University, Tehran, Iran;
2 Ph. D in Private Law, Tehran University, Tehran, Iran
چکیده [English]

As a result of "Zaman-e- Darak" (i.e., When someone sells the other's property, the original owner can follow his property and can catch it everywhere that he finds it), the buyer shall refund the price and in case of seller's ignorance, shall pay the related compensation that is caused by this situation.
In this case, if the original owner refers to the buyer and takes back his property and its interests, he should inevitably refer to the seller and refund the money which has paid. In our law, if the buyer was ignorant that the subject of the contract belongs to another right, he can want the money spent and his damages. A significant loss is the contract subject's increased price, and the main question is whether the seller is liable to demand the modified price on the refund date? Although this matter was controversial at first, it seems that according to the Supreme Court decision, this increase is considered a loss and, therefore, awardable.
Due to the devaluation of money, our courts understood that just paying the pure price and the losses about transaction costs is not enough, and the social and legal customs don't accept it. This is necessary to choose a way that compensates for all certain damages. In this way, we should interpret the Verdict of the supreme court of unity procedure number 733 so that this kind of loss can be demanded and assessed. This method's advantage is that we compare the contract issue with the things that have similar value.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zaman Darak
  • The Compensation
  • Price Increase
  • Reduce the Value of the Price
بهاری اردکانی، ابوالفضل، هاشمی باجگانی، سیدجعفر و سلیمیان، ابالفضل (تابستان 1395). «مسئولیت مدنی ناشی از فرصت ازدست‌رفته». نشریۀ مجلس و راهبرد، دورۀ 23، شمارۀ 86، ص 69-94.
چلکاسری، عباداله، سرگزی، محمد‌رضا و فرهانی روحانی، نوشین (تابستان 1393). «ماهیت و گسترۀ غرامت قابل‌مطالبه از بایع در مبیع مستحق للغیر (نقد و بررسی رأی وحدت رویۀ شماره 733-93/7/15 هیئت عمومی دیوان عالی کشور)». نشریۀ رأی، دورۀ 3، شمارۀ 7، ص 45-66.
حر عاملی، محمد بن حسن (1403 هـ. ق). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، جلد 18، قم: المطبعه الاسلامیه.
شعبانی کندسری، هادی (پاییز 1394). «باز‌اندیشی در معیار و قلمرو ضمانت اجرای قاعده لاضرر و لاضرار». نشریۀ فقه اهل بیت، شمارۀ 83، ص 101-142.
شکاریان، مصطفی (پاییز 1395). «غرامات ناشی از کاهش ثمن در فرض مستحق للغیر در‌آمدن مبیع». نشریۀ دین و قانون، شمارۀ 13، ص 145-168.
صادقی، محمد و خان‌محمد‌زاده، راحله (تابستان 1395). «خسارت قابل جبران در صورت مستحق للغیر درآمدن مبیع». نشریۀ رأی، شمارۀ 15، ص37-52.
صفایی، سیدحسین (۱۳۹۵). معاملۀ فضولی و بازپرداخت ثمن به نرخ روز، در: مامن قافله دل و دانش. تهران: شرکت سهامی انتشار، ص۲۳-۳۵.
طهماسبی، علی و شیرازی، علی (بهار و تابستان 1398). «قابلیت مطالبۀ خسارت ناشی از کاهش ارزش ثمن در صورت فسخ قرارداد». پژوهش‌نامۀ حقوق اسلامی، سال بیستم، شمارۀ 49، ص 247-270.
عباسی حسین‌آبادی، حسن و ولی‌زاده، محمدجواد (پاییز و زمستان 1387). «تأثیر عملکرد عرف در حکم فقهی نظریۀ جبران کاهش ارزش پول». پژوهش‌نامۀ حقوق اسلامی، دورۀ 9، شمارۀ 28، ص273-298.
غریبه، علی (بهار 1385). «قابلیت مطالبۀ میزان کاهش ارزش پول با خسارت تأخیر تأدیه در دیون پولی». نشریۀ کانون وکلای دادگستری مرکز، شمارۀ 3 و 4، ص 68-78.
فیض، علیرضا و حسینی سمنانی، بتول (1387). «بررسی عوامل پویایی فقه». پژوهشنامۀ فقه و حقوق اسلامی، سال اول، شمارۀ 1، ص 97-134.
قنواتی، جلیل، رمضانی، جعفر و برهان مجرد، محسن (بهار و تابستان 1398). «تحلیل مبانی نظری رأی وحدت رویۀ شمارۀ 733 درخصوص ضمان درک». نشریۀ فقه و حقوق اسلامی، دورۀ 52، شمارۀ 1، ص145-162.
کاتوزیان، ناصر (۱۳۸۴). حقوق مدنی: دورۀ عقود معین، جلد ۱. تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ نهم.
کاتوزیان، ناصر (1389). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. تهران: نشر میزان، چاپ 26.
محامد، علی (1385). «بررسی قاعدۀ عدل و انصاف و آثار آن». نشریۀ پژوهشهای فلسفی ـ کلامی، دورۀ 8، شمارۀ 2،شمارۀ پیاپی 30، ص 235-270.
محمدی، ابوالحسن (1387). قواعد فقه. تهران: نشر میزان
محمدی، پژمان (پاییز و زمستان 1391). «ضرورت قهری دانستن ضمان درک». نشریۀ دانش و پژوهش حقوقی، دورۀ 1، شمارۀ 2، ص 185-222.
محمودی، عبدالله (زمستان 1395). «قلمرو ضمان درک بایع با تأکید بر جبران غرامات ناشی از کاهش ارزش پول». نشریۀ رسائل، شمارۀ 9، ص33-56.
نژادزمانی خلجان، مهدی (1389). «مطالعۀ تطبیقی ضمان درک مبیع در فقه امامیه و حقوق ایران». فروغ وحدت، شمارۀ 21، ص 33-44.
یوسفی، احمدعلی (تابستان 1381). «بررسی فقهی نظریه‌های جبران کاهش ارزش پول (1). مجلۀ فقه اهل بیت، شمارۀ 30، ص144-194.
یوسفی، احمد‌علی (پاییز 1381). «بررسی فقهی نظریه‌های جبران کاهش ارزش پول (2). مجلۀ فقه اهل بیت، شمارۀ 31، ص 59-137.