تأثیر نظم عمومی در ملی کردن اموال سرمایه گذارخارجی در کشورهای ایران، ترکیه و آذربایجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه علم و فرهنگ

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه علم و فرهنگ

چکیده

نفع عمومی به‌صورت خاص با نظم عمومی گره خورده و ظهور آن بدون مدنظر قراردادن نظم عمومی بی‌معنی است. نفع عمومی یکی از مجوزهای مشروع بین‌المللی کشور سرمایه‌پذیر برای ملّی‌کردن و سلب مالکیت اموال سرمایه‌گذار خارجی است. با توجه به نیاز به پژوهش در این حوزه و اهمیت کاربردی آن، بررسی، تطبیق و ارائۀ مبناهای پیشنهادی ملّی‌کردن اموال سرمایه‌گذار خارجی با استناد به نظم و نفع عمومی با مطالعۀ تطبیقی جایگاه آن در قانون سرمایه‌گذاری خارجی ایران و ترکیه و آذربایجان، سه کشور مسلمان و همسایه و رقیب در این حوزه، از اهداف اصلی این مقاله است.
با توجه به مسئولیت دولت‌ها و اصل حاکمیت دائمی آن‌ها بر منابع طبیعی و اموال و سرزمین‌هایشان و با استناد به تحقق ایجاد نظم نوین اقتصادی بین‌المللی و براساس یافته‌های تحقیق در ایران، نظریۀ مالکیت عام امام و حاکم بر اموال مردم، رعایت اصل مصلحت عمومی و منطقةُ الفِراغ و قاعدۀ ولایت حاکم بر ممتنع مبانی ملّی‌کردن و سلب مالکیت سرمایه‌گذار خارجی به سبب نظم و نفع عمومی شناسایی شده است. نظم عمومی مدنظر قانونگذار ایران و ترکیه دربردارندۀ نظم عمومی اقتصادی ارشادی است؛ درحالی‌که قانون آذربایجان، با نگاهی اعم، نظم عمومی سیاسی را نیز توأم با نظم اقتصادی مدنظر قرار داده است؛ نگاهی که با برداشت آنگلاساکسونی از نظم عمومی همخوانی بیشتری دارد. افزون‌براین، قانون آذربایجان، برخلاف قانون ایران و ترکیه، نفع دولت را توأم با منافع مردم مبنای ملّی‌کردن اموال سرمایه‌گذار خارجی درنظر گرفته است. بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که قانون ایران قرابت حقوقی بیشتری با قانون ترکیه دارد، ولی در قانون ایران جایگاه نظم و نفع عمومی و فرایند ملّی‌کردن اموال سرمایه‌گذار خارجی بیشتر از ترکیه و آذربایجان با استانداردهای بین‌المللی همخوانی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Effects of Public Order on Nationalization of Properties of Foreign Investor in the Law of Iran, Turkey and Azerbaijan

نویسندگان [English]

  • Javad Hoseinzadeh 1
  • Amin Rostamzadeh 2
1 Department of Law, Faculty of Humanities, University of Science and Culture
2 PHD Candidate, Department of Law, Faculty of Humanities, University of Science and Culture
چکیده [English]

Public interest is closely related to public order; something is considered to benefit the public only when its violation defies public order. Public interest is a legitimate right internationally bestowed to investee countries to nationalize and confiscate properties of foreign investors. The present study aims at providing a comparative analysis of nationalization of properties of foreign investors in Foreign Investment Laws of Iran, Turkey, Azerbaijan, regarding public interest and order.
As implied in the theory of public ownership of the governor or Imam on people’s property, the principle of public interest and the principle of substitution of the sovereign over the person who refrains are considered as bases of the law of nationalization and confiscation of properties of foreign investors. Public order in Iran and Turkey is mainly economic, while it encompasses politics in Azerbaijan which is in ore agreement with Anglo-Saxon perception of public order. Moreover, in the law of Azerbaijan, unlike that of Iran and Turkey, state interest is considered along with public interest as the basis for nationalization and confiscation of properties of foreign investors. Thus, it is concluded that Iranian law is closer to Turkish law. However, public interest and order, and nationalization of properties of foreign investors in the law of Iran are in more agreement than the laws of Turkey and Azerbaijan with international standards.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public Order and Interest
  • Nationalization of Properties of Foreign Investor
  • Confiscation of Properties
  • Foreign Investor
الفت، نعمت‌الله (1384). «نظم عمومی و الزام به انعقاد قرارداد، حقوق اسلامی». حقوق اسلامی، دورۀ 2، شمارۀ 7، ص 79-104.
ابراهیمی، سیدنصرالله و آقاسیدجعفرکشفی، مونا (1395). «شناسایی و ارزیابی پیامدهای زیست‌محیطی، اجتماعی، ایمنی، امنیتی و بهداشتی (ESHIA) پروژه‌‌های بالادستی صنعت نفت و گاز». مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 7 ،شمارهٔ1، ص1ـ22.
افتخار جهرمی، گودرز و رضوانی، ابراهیم (1398). «قواعد حاکم بر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در مناطق آزاد تجاری». مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 10، شمارۀ 1، ص 21ـ41.
امامی، سیدحسن (1383). حقوق مدنی. جلد 1. تهران: اسلامیه، چاپ بیست وچهارم.
ایرانشاهی، علیرضا (1390). «بررسی معیار نظم عمومی در نظارت قضایی بر رأی داوری تجاری بین‌المللی». مجلۀ حقوقی بین‌المللی، دورۀ 28، شمارۀ 44، ص 73ـ114.
بیگدلی، عطاءالله و فرجپور، علی‌اصغر (1392). «ره‌یافتی نو به ضوابط تشخیص مصلحت، از ضابطه تا فرآیند». سیاست‌های راهبردی کلان، دورۀ 1، شمارۀ 2، ص 119ـ160.
حییم، سلیمان (1363). فرهنگ بزرگ انگلیسی فارسی، جلد دهم. تهران: فرهنگ معاصر، چاپ اول.
خیرالدین، رضا، کامیار، غلامرضا و دلایی میلان، ابراهیم (1395). «تعادل بخشی بین حقوق مالکانه و منافع عمومی در اقدامات نوسازانه شهری (از تعارض منافع تا تعادل حقوق در قوانین سلب و تامین حقوق مالکانه)». فصلنامۀ پژوهش‌‌های معماری اسلامی، دورۀ 4، شمارۀ 4، ص 22ـ39.
زاهدیان، مجتبی و یزدانی، محمدرضا ( 1392). «بررسی مبانی مشروعیت مالکیت دوره‌ای در فقه و حقوق ایران». فصلنامۀ پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال نهم، شمارۀ 31، ص 49ـ82.
زمانی، سیدقاسم و بذار، وحید (1398). «نقش زیان‌دیده در بروز خسارت در حقوق مسئولیت بین‌المللی». مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 10، شمارۀ 1، ص177ـ194.
شریفی، سیدمهدی و مدللیان، فائزه (1395). «شناسایی ارزش عمومی تأثیرگذار در فرآیند خطّ‌مشی عمومی جهت تحقق منافع شهروندان». صنعت و دانشگاه، سال نهم، شمارۀ 31 و 32، ص 83ـ92.
شهابی، مهدی و شهیدی، نگار (1397). «اخلاق حسنه و نظم عمومی چون منبع اصول و قواعد حقوقی تاملی بر چگونگی گذار از کارکرد سلبی به کارکرد ایجابی نهادهای حقوقی». مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 48، شمارۀ 3، ص 511-528.
صرامی، سیف‌الله (1373). «احکام حکومتی و مصلحت». مجلۀ راهبرد، شمارۀ 4، ص 63ـ92.
صفایی، سیدحسین (1382). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، قواعد عمـومی قراردادهـا. جلد 2. تهران: میزان.
عمید، حسن (1377). فرهنگ عمید. تهران: امیرکبیر، چاپ نوزدهم.
فیروزی، اعظم و بابا قادری، آزاده (1389). سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (تصویر دنیا و منطقه). تهران: مرکز تحقیقات و بررسی‌های اقتصادی اتاق ایران ، چاپ اول.
کاتوزیان، ناصر (1376). حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها. ج 1، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1397). دورة حقوق مدنی: عقود معین (معاملات معوض، عقود تملیکی...)، ج 1. تهران: گنج دانش، چاپ چهاردهم.
کیان‌پور، سعید، عظیمی، سپیده و تولایی، رویا (1397). «رابطۀ حقوق مالکیت بر مخاطرات اخلاقی». اخلاق در علوم و فناوری، دورۀ ۱۳، شمارۀ ۴، ص 22ـ29.
محبی، محسن (1386). مباحثی از حقوق نفت و گاز در پرتو رویۀ داوری بین‌المللی سلب مالکیت و غرامت در قراردادهای نفتی. تهران: شهر دانش، چاپ اول. 
منصوریان، ناصرعلی و شیبانی، عادل (1395). «مفهوم منفعت عمومی و جایگاه آن در قانونگذاری ایران». دیدگاه‌‌های حقوق قضایی، شمارۀ 75 و 76، ص 117ـ142.
میرزانژاد جویباری، اکبر (1397). «بحثی پیرامون منبع نظم عمومی در حقوق قراردادهای ایران با مطالعۀ تطبیقی آمریکا، انگلیس و فرانسه». پژوهش‌‌های حقوق تطبیقی، دورۀ 22، شمارۀ 1، ص 155ـ183.میهمی، مهدی و باقری، محمود (1396). «تحلیل نظریات موجود در احراز سلب مالکیت غیرمستقیم تحولات آن درخصوص سرمایه‌گذاری در حوزۀ انرژی». مطالعات حقوق انرژی، دورۀ 3، شمارۀ 2، ص 405ـ433.
نساری، الناز و زمانی، سیدقاسم (1397). «سلب مالکیت زیست‌محیطی در رویۀ داوری سرمایه‌گذاری خارجی». مدرس علوم انسانی (پژوهش‌‌های حقوق تطبیقی)، دورۀ ۲۲، شمارۀ ۳، ص 105ـ136.
ویژه، محمدرضا و امجدیان، حسن (1394). «رویکرد فقهای شورای نگهبان در زمینۀ رویارویی مالکیت خصوصی و منفعت عمومی؛ مطالعۀ رویه‌ای». دانش حقوق عمومی، سال چهارم، شمارۀ 12، ص 23ـ46.
یوسف‌وند، محسن و عابدیان کلخوران، سیدحسن (1394). «جایگاه حقوقی نظم عمومی، در معارف اسلامی و اسناد بین‌المللی». اندیشه‌‌های حقوق عمومی، سال پنجم، شمارۀ 1، ص 87ـ106.
Baughen, S. (2007). International Trade and the Protection of the Environment. New York: Routledge Cavendish Pub.
Brownlie, I. (2003). Principles of Public International Law. 6th edition, Oxford Press.
Brudz, J., & Redgrave, J. M. (2012). “Using Contract Terms to Get Ahead of Prospective Discovery Costs and Burdens in Commercial Litigation”. Richmond Journal of Law & Technology, 18(4), 1-39.
Collins, D., & Thomas, P. (2014). “Measuring gross disproportion in environmental precaution to establish regulatory expropriation and quantum of compensation in international investment arbitration”. European Journal of Law and Economics, 41(3), 621-639.
Dolzer, R., & Bloch, F. (2003). “Indirect Expropriation: Conceptual Realignments?”. International Law Forum, 5(3), 155-165.
Grundy, B. D., & Li, H. (2010). “Investor Sentiment, Executive Compensation, and Corporate Investment”. Journal of Banking and Finance, 34(10), 2439-2449.
Higgins R. (1964). “The prospects of international adjudication”. International Affairs, 40(4), 697-698.
Hoseinzadeh, J., & Rostamzadeh, A. (2016). “Discussion Intervention of Internal and International Merchant from Foreign Investment Law and New Draft Trade Law of Iran”. Review of European Studies, 8(4), 55-61.
Lange, R. (2007). “The European Public Order, Constitutional Principlesand Fundamental Rights”. Erasmus Law Review, 1(1), 3-24.
Rayfuse, R. (ed.) (1993). ICSID Reports: Volume 1: Reports of C ases Decided Under the Convention on the Settlement of Investm ent Disputes between States and Nationals of Other States. Cambridge University Press.
Okolo Valentine, C., & Afamefuna, A. (2014). “Insurance, Foreign Direct Investment and Economic Growth :Growing theNigerian Economy through Risk Management”. International Journal of Innovative Research in Management Studies, 6(3), 198-217.
Voskuil, C. & Wade, J (ed.) (1983). “Hague-Zagreb Essays 4: On The Law of Int ernational Trade”, Boston Publishers.
Yalçın, G. (2017). “Case Study on Expropriation: Adapazarı-Karasu Railway Project Turkey”. Afyon Kocatepe University Journal of Science and Engineering, 17(2), 590-602