مطالعۀ تطبیقی تبلیغات مرتبط با سلامت در حقوق ایران و دستورالعمل‌های اتحادیۀ اروپا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری حقوق خصوصی، موسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهردانش، تهران، ایران

2 دانشیار گروه حقوق، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

3 دانشیار گروه حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

تبلیغات بازرگانی مقوله‌ای مهم در دنیای پیرامون ماست و آثار بسیار عمیقی در ابعاد گوناگون زندگی فردی و اجتماعی ما باقی می‌گذارد. تأثیر این پدیده در اقتصاد، فرهنگ، اجتماع و حتی سیاست روزبه‌روز بیشتر می‌شود و نابسامانی این حوزه بستر مناسبی را برای سوءاستفاده‌کنندگان فراهم خواهد آورد. موضوع تبلیغات درخصوص تولیداتی که با سلامت مصرف‌کننده ارتباط مستقیم دارند اهمیتی دوچندان می‌یابد. مهم‌ترین معضل در حوزۀ تبلیغات کالاها و خدمات ناظر بر سلامت در نظام حقوقی ایران تعدد و تشتت مصوباتی است که از دیرباز وجود داشته است. هرچند هر مصوبه از بعد خاصی به مسئله پرداخته است. برای مثال، رویکرد قانون طرز جلوگیری از بیماری‌های آمیزشی و بیماری‌های واگیردار، قانون مربوط به مواد روان‌گردان، قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی، قانون ممنوعیت تبلیغات و معرفی محصولات و خدمات غیرمجاز و آسیب‌رسان به سلامت با یکدیگر متفاوت است، اما بعضاً درخصوص مراجع صالح پیش‌بینی‌شده برای صدور مجوز تبلیغات و مراجع رسیدگی‌کننده به تخلفات، ضمانت‌اجرای نقض قواعد حاکم بر تبلیغات و... هم‌پوشانی و تناقضاتی وجود دارد. در مصوبات سال‌های اخیر نیز، نه‌تنها تلاشی برای رفع این مسئله نشده است، بلکه مواردی همچون قانون «ممنوعیت تبلیغات و معرفی محصولات و خدمات غیرمجاز و آسیب‌رسان به سلامت در رسانه‌های ارتباط جمعی داخلی و بین‌المللی و فضاهای مجازی»، مصوب 1397، به این ابهامات دامن زده است. در این مقاله، ضمن اشاره به دستورالعمل‌های اتحادیۀ اروپا پیرامون تبلیغات ناظر به سلامت، وضعیت نظام حقوقی ایران در این خصوص تبیین شده است. پژوهش پیش‌رو، با شیوۀ تحلیلی‌توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی، به بررسی موضوع پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Health-Advertising in the Iranian Legal System with a Comparative Study of European Union Directives

نویسندگان [English]

  • seyede maryam etemad 1
  • sattar zarkalam 2
  • mansour amini 3
  • parviz savrai 3
1 PhD in Private Law, Shahr-e-Danesh Institute for Legal Studies and Research, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Law, Shahed University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Advertising is an important issue in the world and has a deep effect on various aspects of our individual and social lives. The effect of this phenomenon on the economy, culture, society and even politics is constantly increasing, and the lack of appropriate laws in this area will provide a good platform for abusers. The issue of advertising is very important for products that are directly related to consumer health. The most important problem in the field of health advertising in the Iranian legal system is the multiplicity and fragmentation of the resolutions that have existed for a long time. However, it can be said that each resolution addresses the issue from a specific perspective, but there are sometimes overlaps, and contradictions regarding the competent authorities provided for the issuance of advertising licenses and the authorities dealing with violations, guaranteeing the implementation of violations of the rules governing advertising, etc. In recent years, not only has there been no effort to resolve this issue, but in some cases, it has increased these ambiguities. In this article, we will explain the situation of the Iranian legal system in this regard, while referring to the European Union's directives on health.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Advertising
  • Health advertising
  • Commercial advertising
  • Iran's legal system
  • European Union Directives
  • آرام، غلامحسین (1383). فرهنگ گمرک و تجارت (شامل واژه‌ها و اصطلاحات گمرکی، بازرگانی، بانکی) (بیمه، حمل و نقل، گات، WTO و ...). تهران: رهنمون.

    اسدی طاری، محمدحسن (1372). تاریخچه تبلیغات بازرگانی. رسانه، 13، 54-59.

    اسماعیلی، محسن (1386). تبلیغات بازرگانی: آثار، پیامدها و بایسته‌های قانونگذاری. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

    اشرفی، منصور و اشرفی، مرتضی (1390). تبلیغات ناروای پزشکی تهدیدی برای سلامت جامعه. درس‌هایی از مکتب اسلام، 606، 66-73.

    بستانی، فواد‌افرام (1376). فرهنگ ابجدى عربى- فارسی. رضا مهیار (مترجم). تهران: اسلامی (تاریخ انتشار متن اصلی 1906).

    تاکی، گیتی و قائدی، فاطمه (1395). شیوه‌های گفتمانی تبلیغات روزنامه‌ها و مجلات زبان فارسی. زبان پژوهی، 8(21)، 7-30.

    چیرانی، ابراهیم، سبک‌آرا، مجید و گیلانی‌نیا، شهرام (1387). الگوی‌ بازاریابی کروی. میثاق مدیران، (36)، 65-67.

    حسنی، رویا (1393). مسئولیت مدنی ناشی از تبلیغات تجاری گمراه‌کننده. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ حقوق خصوصی. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه.

    خندانی، پدرام (1385). حمایت از مصرف‌کننده در قانون تجارت‌الکترونیکی مصوب 17/10/1382 باتوجه به حقوق روز اتحادیه ‌اروپا. رسالۀ دکتری رشتۀ حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

    خورشیدی، غلام‌حسین و مقدمی، صابر (1382). تبیین مفهوم بازاریابی اجتماعی. پژوهش‌نامه بازرگانی، 7(28)، 141-163.

    دهخدا، علی (1377). لغت نامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.

    رفعتی، مهری (1374). سیر تحول تبلیغات بازرگانی در مطبوعات ایران از سال 1229 تا 1372. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی. دانشکده علوم اجتماعی. دانشگاه علامه طباطبائی.

    زاهدی، شمس‌السادات، الوانی، سیدمهدی و فقیهی، ابوالحسین (1393). فرهنگ جامع مدیریت. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.

    شیروانی، رضا، نوروش، ایرج (1392). فرهنگ حسابداری نوروش: فرهنگ انگلیسی-فارسی اصطلاحات حسابداری، مالی و مدیریت. تهران‌: صفار، ایمان‌.

    شیروی، عبدالحسین (1389). حقوق تجارت بین‌الملل. تهران: انتشارات سمت.

    عمید، حسن (1358). فرهنگ عمید، فرهنگ مفصل و مصور. تهران: امیرکبیر.

    فرهنگ، منوچهر (۱۳۷۹). فرهنگ علوم اقتصادی. تهران: پیکان، چاپ هشتم.

    فرهنگی، علی اکبر، حسنقلی‌پور، طهمورث و خانلری، امیر (1387). پست مدرنیسم و بازاریابی مصرف‌کننده در هزاره جدید. نشریه مدیریت بازرگانی، 1(1)، 87-104.

    قاضی‌زاده، علی‌اکبر (1381). تبلیغ، صنعتی که باور تولید می‌کند. پژوهش‌های ارتباطی، 29، 137-154.

    گلریز، حسن (1388). فرهنگ توصیفی اصطلاحات پول، بانکداری و مالیه بین‌المللی. تهران: فرهنگ معاصر، چاپ سوم.

    لینان دوبلفون، زویه (1390). حقوق تجارت الکترونیک همراه با تحلیل قانون تجارت الکترونیکی ایران. ستار زرکلام (مترجم). تهران: پژوهشکده حقوقی شهر دانش، چاپ اول.

    محمودی‌ فضلی، محمدصادق (1381). تبلیغات به مثابه ارتباطات. پژوهش‌های ارتباطی، 29، 187-210.

    مصطفی ‌منتقمی، فروغ (1389). درآمدی بر اخلاق کسب‌وکار و تبلیغات در تجارت ‌الکترونیکی از منظر حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان. بررسی‌های بازرگانی، 8(40)، 21-39.

    مصلحی، مهرداد (۱۳۸۰). فرهنگ حقوقی. تهران: قلم.

    مظلوم، مجید (1384). فلسفه بازاریابی و تعاونی‌ها. فرهنگ و تعاون. 38.

    معتمدنژاد، کاظم (1388). حقوق تبلیغات بازرگانی. تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها، چاپ اول.

    معین، محمد (1371). فرهنگ معین. تهران: امیرکبیر.

    موسوی ‌ایوریق، سید وحید (1395). مطالعه تطبیقی قواعد حقوقی حاکم بر تبلیغات در تجارت الکترونیک در حقوق ایران و اتحادیۀ ‌اروپا. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه شاهد، دانشکدۀ حقوق.

    مهربخش، مهرداد، عباسی سرمدی، مهدی (1393). روابط قراردادی در شرکت‌های بازاریابی چندسطحی. پژوهشنامه حقوق اسلامی، 15(1)،119-149.

    هاشمی، مسعود (۱۳۸۰). فرهنگ کشاورزی و منابع طبیعی. تهران: فرهنگ جامع. چاپ سوم.

    همایون، محمد‌هادی (1379). بازنگری تعریف تبلیغات بازرگانی براساس ویژگی‌های فرهنگی ایران. مجموعه مقالات نخستین همایش و نمایشگاه صنعت تبلیغات ایران، تهران: اداره کل تبلیغات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    Dunne, R. (2009). Computers and the law: an introduction to basic legal principles and their application in cyberspace. Cambridge University Press.

    اسناد و مصوبات

    ـ آیین‌نامۀ امور اعلانات؛ مصوب ١٣٤٨.

    ـ آیین‌نامۀ انتظامی رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه‌ای شاغلان حرفه‌های پزشکی و وابسته؛ مصوب 1390.

    ـ آیین‌نامۀ تأسیس و نظارت بر نحوۀ کار فعالیت کانون‌های آگهی و تبلیغاتی؛ مصوب 1358.

    ـ آیین‌نامۀ ساماندهی تبلیغات کالاها و خدمات موضوع مادۀ ۸ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مورخ ۱۳۹۴؛ مصوب هیئت وزیران.

    ـ آیین‌نامه طرز جلوگیری از بیماری‌های آمیزشی و واگیردار مصوب ۱۳۲۰.

    ـ قانون اساسنامۀ سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران؛ مصوب ١٣٦٢.

    ـ قانون برنامۀ پنج‌سالۀ پنجم توسعۀ جمهوری اسلامی ایران (1394-1390).

    ـ قانون تجارت ‌الکترونیکی؛ مصوب 1382.

    ـ قانون خط‌مشی کلی و اصول برنامه‌های سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران؛ مصوب ١٧تیرماه ١٣٦١.

    ـ قانون راجع‌به نظارت مطبوعات؛ مصوب ۱۳۰۱.

    ـ دستورالعمل نحوۀ اطلاع‌رسانی، تبلیغ و آگهی‌های دارویی مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی و امور پزشکی؛ مصوب شورای‌عالی سازمان نظام پزشکی 1393.

    ـ درآمدی بر پیش‌نویس قانون تبلیغات تجاری مدون در سال 1376.

    ـ قانون تشکیل سازمان نظام‌پزشکی جمهوری اسلامی؛ مصوب 1383.

    ـ قانون تجارت‌ الکترونیکی؛ مصوب 1382.

    ـ قانون راجع‌به نظارت مطبوعات؛ مصوب ۱۳۰۱.

    ـ قانون طرز جلوگیری از بیماری‌های آمیزشی و بیماری‌های واگیردار مصوب1320، با اصلاحات 1347.

    ـ قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی؛ مصوب ۱۳۳۴.

    ـ قانون مربوط به مواد روان‌گردان؛ مصوب ۱۳۵۴.

    ـ قانون ممنوعیت تبلیغات و معرفی محصولات و خدمات غیرمجاز و آسیب‌رسان به سلامت در رسانه‌های ارتباط جمعی داخلی، بین‌المللی و فضاهای مجازی؛ مصوب 1397.

    • Commission Directive 2003/94/EC of 8 October 2003 laying down the principles and guidelines of good manufacturing practice in respect of medicinal products for human use and investigational medicinal products for human use.
    • Commission Regulation (EC) No 1289/2008 of 12 December 2008 amending Commission Regulation (EC) No 809/2004 implementing Directive 2003/71/ EC of the European Parliament and of the Council as regards elements related to prospectuses and advertisements.
    • COMMISSION DELEGATED REGULATION (EU)2016/301of30 November 2015 supplementing Directive 2003/71 /EC of the European Parliament and of the Council with regard to regulatory technical standards for approval and publication of the prospectus and dissemination of advertisements and amending Commission Regulation (EC) No 809/2004.
    • COUNCIL DIRECTIVE of 10 September 1984 relating to the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States concerning misleading advertising (84/450/EEC).
    • Directive 97/55/EC of European Parliament and of the Council of 6 October 1997.
    • Directive 2001/83/EC of the European Parliament and of the Council of 6 November 2001 on the Community code relating to medicinal products for human use.
    • Directive 2005/29/EC of the European Parliament and of the Council of 11 May 2005.
    • DIRECTIVE 95/2008/EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 22 October 2008 to approximate the laws of the Member States relating to trade marks.

    Television broadcasting activities: "Television without Frontiers" (TVWF) Directive