بررسی مبانی و ارکان مسئولیت مدنی موتورهای جست‌وجوگر در سوءاستفاده از داده‌های کاربران

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ حقوق دانشگاه الزهرا، دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، تهران، ایران

2 استادیار حقوق خصوصی، گروه حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

استفاده از فناوری‌های نوین مبتنی بر هوش مصنوعی در سال‌های اخیر پیشرفت‌های بی‌سابقه‌ای داشته است. ابعاد حقوقی مسائل مرتبط با این فناوری‌ها از جنبه‌های مختلف قابل ‌بررسی است. این پژوهش به‌طور خاص به مسئولیت مدنی موتورهای جست‌وجوگر اختصاص دارد و برای رسیدن به پاسخ این سؤال صورت گرفته است که چگونه می‎توان با تکیه ‌بر قواعد عام مسئولیت مدنی مرورگرها را در صورت سوءاستفاده از داده‌ها مسئول شناخت؟ این مقاله با روشی توصیفی ـ تحلیلی به کنکاش در نظام مسئولیت مدنی ایران و خلأهای آن در مواجهه با فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، به‌ویژه موتورهای جست‌وجوگر اختصاص یافته است و در این ‌خصوص مبانی و ارکان مسئولیت مدنی موتورهای جست‌وجوگر در سوءاستفاده از داده‌های کاربران بررسی شده است. نتایج این پژوهش نشان‌دهندة به‌روز نبودن، تقصیرمحور بودن و ناکافی بودن نظام مسئولیت مدنی ایران درخصوص مسئولیت مدنی موتورهای جست‌وجوگر در سوءاستفاده از داده‌ها و حفظ حقوق کاربران است. با به رسمیت شناختن شخصیت حقوقی مرورگرها، استفاده از ابزارهای مختلف مانند بیمۀ اجباری مسئولیت مدنی، پذیرش مسئولیت محض و تصویب قوانین خاص حاکم بر هوش مصنوعی می‌توان در جهت حفظ حقوق کاربران و جلوگیری از سوءاستفادۀ بنگاه‌های اقتصادی در فضای دیجیتال گام برداشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Examining the Foundations and Principles of Search Engines’ Civil Liability for Misusing User’s Data

نویسندگان [English]

  • Samaneh Mohammadi 1
  • Sahar Alipoor 2
1 LLB Graduate, Alzahra University, LLM Student in Private Law, Tehran, Iran;
2 Assistant Professor in Private Law, Payam Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Artificial intelligence-based innovative technologies have advanced at an unprecedented rate in recent years. We can examine the legal implications of these technologies from a variety of angles. The focus of this study is on search engines' civil liability. It seeks to answer the question of how browsers should be held liable in the event of data misuse, based on general civil liability rules. This article employs a descriptive-analytical approach to investigate the Iranian civil liability system and its gaps in the face of artificial intelligence-based technologies, particularly search engines. The principles and pillars of civil liability of search engines in the misuse of user data are investigated in this regard. The findings of this study point to flaws in the Iranian civil liability system, as well as its lack of modernity and fault-oriented orientation. Using various legal tools, we must defend users' rights and prevent corporate abuse in the digital domain. Among the recommendations of this paper are the recognition of browsers' legal personality, the use of various mechanisms such as mandatory civil liability insurance, the acceptance of strict liability, and the adoption of special laws governing artificial intelligence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil liability
  • Search engine
  • Browser
  • Artificial intelligence
  • Data
  • User

مراجع

آسمانی، ناصر (1395). آشنایی با مفاهیم کلان‌داده‌ها. مدیریت آمار و فناوری اطلاعات دانشگاه علوم پزشکی تبریز.
انصاری، باقر (1386). حقوق حریم خصوصی، جلد اول. تهران: انتشارات سمت.
بادینی، حسن و عباسی، سمیه (1397). «بررسی کارایی مسئولیت محض از دیدگاه تحلیل اقتصادی حقوق». حقوق تطبیقی،دورۀ 14، شمارۀ 1، پیاپی 109، ص 3-24.
بادینی، حسن، شعبانی کندسری، هادی و زادسر، سجاد (1391). «مسئولیت محض، مبانی و مصادیق». مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 3، شمارۀ 1، ص 19-36.
تخشید، زهرا (1400). «مقدمه‌ای بر چالش‌های هوش مصنوعی در حوزۀ مسئولیت مدنی». حقوق خصوصی، دورۀ 18، شمارۀ 1، بهار و تابستان 1400.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1400). ترمینولوژی حقوقی. تهران: گنج دانش، چاپ سی‌وچهارم.
جعفری، علی و رهبرپور، محمدرضا (1396). «مسئولیت مدنی ناشی از نقض حریم خصوصی داده‎ها در فقه امامیه و حقوق ایران». پژوهش حقوق خصوصی، دورۀ 5، شمارۀ 18، ص 43-74.
حکمت‌نیا، محمود (1386). مسئولیت مدنی در فقه امامیه، مبانی و ساختار. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم.
حکمت‌نیا، محمود، محمدی، مرتضی و واثقی، محسن (1398). «مسئولیت مدنی ناشی از تولید ربات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی خودمختار». حقوق اسلامی، دورۀ 16، شمارۀ 60، ص 231-258..
حیدری، قاسم و عامری، پرویز (1397). «بررسی تطبیقی مبانی مسئولیت مدنی در حقوق ایران و حقوق امریکا».  فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دورۀ 8، شمارۀ 2، شمارۀ پیاپی 28، ص 263-292.
رجبی، عبدالله (1398)،ضمان در هوش مصنوعی، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 10، شماره 2، پاییز و زمستان 1398.
صفار، محمدجواد (1373). شخصیت حقوقی. تهران: انتشارات دانا، چاپ اول.
صفایی، سیدحسین و رحیمی، حبیب‌الله (1397. حقوق مسئولیت مدنی: الزامات خارج از قرارداد، ویراست چهارم. تهران: انتشارات سمت، چاپ یازدهم.
عزیزی وامرزانی، حامد و خادمی، مریم (1393). «کلان‌داده‌ها، کاربردها و چالش‌های آن». مجموعه مقالات همایش ملی الکترونیکی دستاوردهای نوین در علوم مهندسی و پایه.
قناد، فاطمه و علیقلی، امیره (1399). «مفهوم و اهمیت داده‎های شخصی و حریم خصوصی و انواع حمایت از آن در فضای مجازی». حقوق فناوری‎های نوین، دورۀ 1، شمارۀ 1، ص 297-322.
کاتوزیان، ناصر (1388). وقایع حقوقی مسئولیت مدنی. انتشارات گنج دانش، چاپ سوم.
کاتوزیان، ناصر (1395). الزام‌های خارج از قرارداد، مسئولیت مدنی، جلد اول. تهران: گنج دانش، چاپ چهاردهم.
محمدی، سام و جعفری بهزاد کلایی، محسن (1398). «نقش تعدد اسباب در تحقق مسئولیت ضمیمه‎ای». دوفصلنامۀ علمی-پژوهشی حقوق اسلامی، دورۀ 20، شمارۀ 1 (پیاپی 49)، ص 148-168.
محسنی، حسن، غفاری فارسانی، بهنام و شوشی‌نسب، نفیسه (1391). «دعاوی جمعی و نقش آن‌ها در احقاق حقوق مصرف‌کنندگان». پژوهش حقوق خصوصی، دورۀ 1، شمارۀ 1، ص 157-182.
واثقی، محسن (1399). «امکان‌سنجی اعطای شخصیت حقوقی به ربات‌های هوشمند با تکیه ‌بر مصوبه اتحادیه اروپا (شخص الکترونیک – 2017)». مجلس و راهبرد، دورۀ 27 شمارۀ 103، ص 307-330.
ولیدی، محمدصالح (1375). مسئولیت جزایی مشارکت و مساعدت در جرم. تهران: انتشارات داد، چاپ اول.
Askeland, B., Yamamoto, K., Oliphant, K., Moréteau, O., Menyhárd, A., Ludwichowska-Redo, K., ... & Cardi, W. J. (2015). Basic questions of tort law from a comparative perspective. Jan Sramek Verlag.
Boden, M. A. (Ed.). (1996). Artificial intelligence. Elsevier.
Čerka, P., Grigienė, J., &Sirbikytė, G. (2015). “Liability for damages caused by artificial intelligence”. Computer Law & Security Review, 31(3), 376-389.
Goldman, E. (2008). Search engine bias and the demise of search engine utopianism. In Web Search (pp. 121-133). Springer, Berlin, Heidelberg.
Graves, A., & Hendler, J. (2013, June). “Visualization tools for open government dataL. In Proceedings of the 14th annual international conference on digital government research (pp. 136-145).
Grinffiel, J. A. (2011). Don't Shoot the Messenger: Civil Liability for ISPs after Virginia da Cunha v. Yahoo-Argentina & Google Inc. Law & Bus. Rev. Am., 17, 111.
Hunt, K. J. (1988). Introduction to artificial intelligence, E. Charniak and D. McDermott, Addison‐Wesley Publ., 1985, ISBN 0‐201‐11946‐3.
Haugeland, J. (1985). Artificial Intelligence: The Very Idea. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 978-0-262-08153-5.
Miyashita, H. (2016). The Right to Be Forgotten and Search Engine Liability. Vrije Universiteit Brussels, 2(1), 1-15.
Richards, N. M., & King, J. H. (2014). Big data ethics. Wake Forest L. Rev., 49, 393-400.
Russell, S., & Norvig, P. (2002). Artificial intelligence: a modern approach.
Tene, O. (2008). “What google knows: Privacy and internet search engines”. Utah L. Rev., 1433.
Tucker, D.S., & Wellford, H. (2014). “Big mistakes regarding big data”. Antitrust Source, American Bar Association (pp.1-14).
Unicef (2018). Privacy, Protection of Personal Information and Reputation Rights, Discussion Paper, Children’s Rights and Bussiness in a Digital World available at: http://defenddigitalme.com/wp-content/uploads/2018/02/UNICEF_CRB_Digital_World_Series_PRIVACY.pdf (last visited: 2022-02-06).
حقوق فناوری های نوین
دوره 2، شماره 4
پاییز و زمستان
مهر 1400
صفحه 107-131

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 بهمن 1400
  • تاریخ بازنگری: 05 اسفند 1400
  • تاریخ پذیرش: 10 اسفند 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار