پالایش محتوا در سنجۀ حق‌های بنیادین و رهیافت‌های جرم‌شناختی؛ نقد وضع موجود و درآمدی بر وضعیت مطلوب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه آموزشی حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق دانشگاه قم، قم، ایران

2 استادیار گروه حقوق دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران

چکیده

پالایش محتوا یا فیلترینگ رایج‌ترین راهبرد پیشگیری از جرم در فضای مجازی ایران شناخته می‌شود. کارآمدی این راهبرد پیشگیرانه، همچون دیگر راهبردهای پیشگیری از جرم، در گرو عادلانه و علمی‌بودن آن است. در این نوشتار، کمّیت و کیفیت پالایش محتوا در پرتو حق‌های بنیادین و رهیافت‌های دانش جرم‌شناختی بررسی شده است. بنابر یافته‌های این پژوهش، پالایش محتوا به شیوۀ جاری «نافرمانی مدنی» و «عمومی‌شدن جرم» در فضای سایبر را در پی داشته است. در این مقاله پیشنهاد می‌شود که در راستای دستیابی به پیشگیری عادلانه و نظریه‌مند در فضای سایبر، با تعدیل سیاست فیلترینگ به شیوۀ جاری، «الگوی پیشگیری مشارکتیِ حق‌بنیاد» در دستور کار قرار گیرد تا شهروندان فضای مجازی رأساً موضوع پیشگیری را به‌مثابۀ یک حق (حقِ مشارکتِ فرهنگی) دنبال کنند؛ چه آن‌که اگر پیشگیری از جرم در «الگوی حق‌مدار» و از گذر «تدابیر جامعوی» و به‌صورت ریزومی طرح‌ریزی شود، کارآمدی بیشتری خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Legal-Criminological Pathology of Cyberspace Refinement in Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Haji Deh Abadi 1
  • Ehsan salimi 2
  • parviz Dehghani 2
1 1 Educational Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Qom University, Qom, Iran
2 Assistant Professor. Department of Law, Faculty of Humanities, Maragheh University, Maragheh, Iran
چکیده [English]

The most common strategy to prevent cybercrime in Iran is to refine content. However, filtering is not consistent with criminological knowledge approaches and contradicts the natural rights of citizens, including the right to liberty, equality and the right to security. The findings of this research show that the high use of filtering results in "civil disobedience," "society laziness in protecting morality," "generalisation of crime," and "juvenile delinquency and victimisation". The findings of this research show that the high use of filtering results in "civil disobedience," "society laziness in protecting morality," "generalisation of crime," and "juvenile delinquency and victimisation". There are already some levels of these unfavourable outcomes in Iran's cyberspace. The conclusion and theory of this article is that sustainable prevention of crime in cyberspace is realised when crime prevention is planned in a "right-wing paradigm" through "community measures" and with respect for individual rights and freedoms. Therefore, it is suggested that by moderating the policy of filtering in the current way, a participatory prevention pattern is implemented so that citizens of cyberspace follow the issue of prevention as a right (the right to cultural participation).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Filtering
  • Fair Prevention
  • Theoretical Prevention
  • Crime Generalization
  • Cultural Participation
  • Participatory Prevention
ابراهیمی، شهرام و رجبی، ابراهیم(1389). پیشگیری در نظریه‌های جرم‌شناسی و گستره محدودیت‌های آن، فصلنامه علمی-پژوهشی آموزه‌های حقوق کیفری، بهار(13)، 15-38.
احمدی مقدم، جواد (1396). پیشگیری از بزه دیدگی اطفال در خصوص جرائم اخلاقی در فضای مجازی با تأکید بر شبکه‌های اجتماعی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه عدالت.
اسماعیل‌پور، حامد و شریعت‌باقری، محمدجواد (1393). کاوش در مفهوم و جایگاه حق آزادی و امنیت شخصی. فصلنامه علمی حقوقی دادگستری، 78(86)، 7-33.
بارلو، جان پری (1996). اعلامیه استقلال فضای سایبر؛  https://www.eff.org/cyberspace-independence
بصیریان جهرمی، حسین و خانیکی، هادی (1393). سیاست‌گذاران ایرانی و سیاست‌گذاری رسانه‌های اجتماعی؛ چالش‌ها، الگوها و ارائۀ یک مدل پیشنهادی. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 21، ص 25-70.
خلیلی، مصطفی و جوادی آملی، عبدالله (1384). حق و تکلیف در اسلام. قم: انتشارات مؤسسۀ اسراء.
جلالی فراهانی، امیرحسین (1389). کنوانسیون جرایم سایبر و پروتکل الحاقی آن. تهران: انتشارات خرسندی.
جلیلی، میترا (1396). افزایش 1650 درصدی دانلود فیلترشکن «سایفون». روزنامۀ ایران؛  http://www.magiran.com/npview.asp?ID=3691040
حاجی‌ده‌آبادی، محمدعلی و سلیمی، احسان (1395). عمومی‌شدن جرم در فضای سایبر؛ از علت‌شناسی تا پاسخ‌دهی در پارادایم عدالت ترمیمی. دانش‌نامه عدالت ترمیمی؛ مجموعه مقاله‌های همایش بین‌المللی عدالت ترمیمی و پیشگیری از جرم. تهران: انتشارات میزان، 303-325.
حاجی‌ده‌آبادی، محمدعلی و سلیمی، احسان (1398). بزهکاری و بزه‌دیدگی بومی‌های اینترنت از علت‌شناسی تا پاسخ‌دهی در پارادایم ترمیمی، مطالعات حقوق کیفری و جرمشناسی، 49(1)، 41-63.
خرم‌آبادی، عبدالصمد (1387). پنج میلیون سایت ایرانی در کشور فیلتر شده است. خبرگزاری مهر؛ mehrnews.com/news/784979
دارابی، شهرداد (1395). ریزومیک‌شدن پیشگیری از جرم در پرتو ریزومیک شدن ارتکاب جرم. آموزه‌های حقوق کیفری، 12(2) 199-218.
رضایی، مهدی و بابازاده مقدم، حامد (1393). اصول تدوین قوانین و مقررات برای اینترنت با تأکید بر مصوبات یونسکو و شورای اروپا. پژوهش حقوق عمومی، 15(42)، 43-82.
زارعیان، داود و واحد، فائزه (1399). بررسی حقوقی رگولاتوری های حمایت از داده. رسانه، 31 (1) 47-71.
زهر، هوارد (1388). کتاب کوچک عدالت ترمیمی. حسین غلامی (مترجم). تهران: انتشارات مجد، چاپ دوم.
سعد، علی (1394). درآمدی بر سیاست‌های فیلترینگ سایت‌های اینترنتی. مطالعات رسانه‌های نوین،1(2)، 141-165.
سواری، حسن و پورحسن، شکوفه (1392). تقابل سازوکارهای پیشگیری از جرائم سازمان‌یافته با موازین حقوق بشری. پژوهش‌های حقوق تطبیقی، 17(3)، 69-90.
عالی‌پور، حسن (1390). حقوق کیفری فناوری اطلاعات (جرایم رایانه‌ای). تهران: انتشارات خرسندی.
عاملی، سید سعیدرضا (1390). رویکرد دو فضایی به آسیب‌ها، جرایم، قوانین و سیاست‌های فضای مجازی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
علیزاده، عبدالرضا و کاویانی، محمدهادی (1390). حق امنیت فردی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات حقوق خصوصی، 41(4)، 257-272.
غلامی، حسین (1388). شرم و پیشگیری از تکرار جرم، مطالعات پیشگیری از جرم نیروی انتظامی، 4(10)، 51-85.
فرجیها، محمد (1388). پیشگیری نظریه‌مند از جرم. مجموعه مقالات همایش ملی علمی-کاربردی پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه، جلد دوم، تهران: انتشارات میزان، چاپ دوم.
فضلی، مهدی (1389). مسئولیت کیفری در فضای سایبر. تهران: انتشارات خرسندی، چاپ اول.
قربان‌نیا، ناصر(1392). حقوق طبیعی و حقوق بشر. دوفصلنامه بین‌المللی حقوق بشر، 8(1)، 41-58.
گاتفردسون، دنیس (1394). طرح اقدام مثبت از راه آموزش فراگیر. شادی عظیم‌زاده (مترجم). دانشنامه بزه‌دیده‌شناسی و پیشگیری از جرم. جلد دوم. تهران: انتشارات میزان، 969-971.
مرکز ملی افکار سنجی دانشجویان ایران (ایسپا). (1395). «از هر 10 ایرانی ۶ نفر در شبکه‌های اجتماعی مجازی عضو هستند»؛ http://www.ispa.ir/Default/Details/fa/1662 (17 آذر 1398)
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1390). پیشگیری عادلانه از جرم. علوم جنایی: مجموعه مقالات تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری، تهران: انتشارات سمت، 559-599.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین و رضوانی، سودابه (1394). سلب آزادی پیشگیری محور با تأکید بر مادۀ 150 قانون مجازات اسلامی 1390. پژوهش حقوق کیفری، 4(12)، 9-42.
هادیان فر، کمال (1397). چند نفر در ایران از فیلترشکن استفاده می‌کنند؟، خبرگزاری ایسنا، isna.ir/xd3PqM.
هالدر، دباراتی و جایشانکار، کی (1393). جرم رایانه‌ای و بزه‌دیدگی زنان؛ قانون‌ها، حق‌ها و مقرره‌ها. مهرداد رایجیان اصلی، حسین محمد کوره‌پز، احسان سلیمی (مترجمان). تهران: انتشارات مجد.
Aryan, S., Aryan, H., & Halderman, J. A. (2013). Internet censorship in Iran: A first look. In 3rd USENIX Workshop on Free and Open Communications on the Internet (FOCI 13).
Braithwaite, J. (1989). Crime, shame and reintegration. Cambridge University Press.
Jaishankar K., (2008). Space Transition Theory of Cyber Crimes. In Schmallager, F., & Pittaro, M. (Eds.), Crimes of the Internet (pp.283-301). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
Jones, A. (26 July 2010). Pentagon Papers II? On WikiLeaks and the First Amendment. The Wall Street Journal (blog). Archived from the original on 11 May 2013. Retrieved 6 December 2010.
Tittle, R. (1995) Control Balance: Toward a General Theory of Deviance. Westview Press, Inc Boulder, CO 80301, United States of America
Tittle, C. R. (2010). Control balance theory and social policy. Criminology and public policy: Putting theory to work, 6-24.
Wenar, L. (2005). The Nature of Rights. Philosophy and Public Affa