چالش‌های استفاده از رمزارزها در نظام حقوقی ج.ا.ایران

تاج لنگرودی, محمدحسن; دهدار, فرزین

doi:10.22133/mtlj.2023.401446.1216

چالش‌های استفاده از رمزارزها در نظام حقوقی ج.ا.ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری، گروه حقوق خصوصی، مؤسسۀ عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، تهران، ایران.

² استادیار، گروه حقوق، مؤسسۀ عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامهریزی، تهران، ایران.

10.22133/mtlj.2023.401446.1216

چکیده

رمزارزها به‌منزلۀ یکی از محصولات بسیار مهم فنّاوری بلاکچین از ویژگی‌های خاص و گاه جدیدی نظیر توزیع‌شدگی، رمزنگاری نامتقارن و مکانیسم اجماع بهره‌مندند و سازوکاری مشخص دارند. با وجود استقبال گسترده از ارزهای رمزنگاری‌شده در ایران، چالش‌های مهمی پیش روی به‌کارگیری آن‌ها قرار دارد. با توجه به ابتنای نظام حقوقی ایران بر فقه، این چالش‌ها در دو محور «مال‌نبودن» و «غرری‌بودن» رمزارزها خلاصه می‌شوند. افزون‌براین، استفاده از رمزارزها در داخل کشور، با منع مصوبۀ هیئت وزیران نیز مواجه است. برای اثبات مال‌بودن رمزارزها، از یک‌سو به تعاریف مال از منظر فقهی و حقوقی پرداخته و از سوی دیگر، ماهیت رمزارزها از منظر اسناد حقوقی و کنوانسیون‌های گوناگون بررسی شده‌ و درمجموع تبیین ‌شده است که می‌توان رمزارزها را از منظر فقهی و حقوقی، مال تلقی کرد. همچنین ضمن تبیین مفهوم سفیدنامه‌ها، نقد واردشده مبنی‌بر غرری‌بودن سازوکار حاکم بر رمزارزها پاسخ داده شده ‌است. گفتنی است با استناد به ادلۀ حقوقی، تبیین شده است که مصوبۀ هیئت وزیران برای باطل‌دانستن قراردادی که در آن از رمزارزها استفاده شده قوت کافی ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

حقوق فضای مجازی

عنوان مقاله [English]

The challenges of using cryptocurrencies in the legal system of Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

Mohammad Hasan Taj Langerudi ¹
Farzin Dehdar ²

¹ Ph.D. student in private law, Faculty of Law, Law Department Institute for Management and Planning Studies, Tehran, Iran.

² Assistant Prof of Private Law Department, Institute for Management and Planning Studies, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Cryptocurrencies, as one of the most essential products of blockchain technology, have unique and sometimes new features such as distributedness, asymmetric cryptography, and consensus mechanism, and they have a specific mechanism. Despite the widespread acceptance of crypto-currencies in our country, there are significant challenges in advancing their use. According to our country's legal system based on jurisprudence, these challenges can be summarised in the two axes of "not being property" and "being unknown" of cryptocurrencies. In addition, the use of cryptocurrencies inside the country is also prohibited by the approval of the Council of Ministers. To prove that cryptocurrencies are property, on the one hand, the definitions of property from a jurisprudential and legal point of view were discussed. On the other hand, the nature of cryptocurrencies was examined from the point of view of various legal documents and conventions. It was explained that cryptocurrencies can be considered property from a jurisprudential and legal point of view. On the other hand, while explaining the concept of white papers, the criticism that the mechanism governing cryptocurrencies is unknown has been answered. Finally, citing legal evidence, it has been demonstrated that the decision of the Council of Ministers is not strong enough to invalidate the contract in which the currencies were used.

کلیدواژه‌ها [English]

Blockchain
Cryptocurrencies
Legal Challenges

مراجع

ابن اثیر، مبارک بن محمد (۱۳۶۷). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر. ج 4. قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.

اصفهانی، محمدحسین (۱۴۱۹ق). حاشیۀ کتاب مکاسب. قم: پایه دانش.

انصاری، مرتضی (۱۴۱۸ق). کتاب المکاسب. ج 2. قم: مجمع فکر اسلامی.

بورنیسکی، کریس (۱۳۹۸). دارایی‌هایی رمزنگاری‌شده. ترجمۀ محمد جلال. تهران: نشر چالش.

تسخیری، محمدعلی (139۲). دلیل نفی غرر و میزان اثرگذاری آن بر معاملات. دوفصل‌نامۀ فقه مقارن، ۱(۱)، ص ۳۳-۵۴.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388). حقوق اموال. تهران: انتشارات گنج دانش.

خراسانی، محمدکاظم (1409 ق). کفایة الاصول. قم: مؤسسۀ آل البیت.

خویی، سیدابوالقاسم (۱۳۶۸). مصباح الفقاهه. ج 2. قم: نشر وجدانی.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲ق). مفردات الفاظ القرآن. لبنان – سوریه: دارالعلم – دارالشامیه.

سعدی، حسینعلی (1397). بیت‌کوین و ماهیت مالی ـ فقهی پول مجازی. دوفصل‌نامۀ جستارهای اقتصادی ایران، ۱۵(۳۰)، ۷۱-92.

شومپیتر، جوزف آلویس (1380). تاریخ تحلیل اقتصادی. ترجمۀ فریدون فاطمی. تهران: نشر مرکز.

شهیدی، مهدی (1387). حقوق مدنی 3 (تعهدات). تهران: انتشارات مجد.

شهیدی، مهدی (1393). حقوق مدنی 6 (عقود معین 1). تهران: انتشارات مجد.

صدر، سیدمحمدباقر (۱۴۰۸ق). اقتصادنا. بیروت: مجمع شهید صدر.

طوسی، ابن حمزه (۱۴۰۸ق). الوسیله الی نیل الفضیله. تحقیقِ محمد الحسون. قم: مکتبه آیت الله مرعشی نجفی.

عاملی، محمدبن حسن (۱۳۸۹ق). وسائل الشیعه. ج ۱. تهران: انتشارات اسلامیه.

عباسی، جواد (۱۳۹۷). بلاکچین؛ آشنایی با مفاهیم بنیادین. تهران: مؤسسۀ کتاب مهربان نشر.

علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (۱۴۱۹ق). نهایة الإحکام فی معرفه الأحکام. ج 10، قم: مؤسسۀ آل‌البیت.

علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (۱۴۱۴ق). تذکرة الفقها. ج 10. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.

عیوض‌لو، حسین (1393). تحلیل فقهی-حقوقی مبادلۀ ارزهای قابل استخراج در اقتصاد اسلامی. فصل‌نامۀ علمی اقتصاد اسلامی، ۲۰(۷۷)، ص ۱۸۳-210.

فاضل لنکرانی، محمد (۱۴۲۷ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله – المکاسب المحرمه. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.

کاتوزیان، ناصر (۱۳۹۰). اموال و مالکیت. تهران: میزان.

گرجی، ابوالقاسم (۱۳۶۹). مقالات حقوقی. ج ۲. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

مامقانی، محمدحسن (۱۳۱۶ ق). غایة الامال فی شرح کتاب المکاسب. ج 1. قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.

محقق داماد، سیدمصطفی (139۷). قواعد فقه. ج ۱. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.

مدنی، سیدجلال‌الدین (۱۳۸۲). حقوق مدنی. ج ۱. تهران: انتشارات پایدار.

مظفر، محمدرضا (۱۳۷۰). اصول الفقه. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.

موسوی خمینی، روح‌الله ‌(۱۳۸۸). کتاب البیع. ج 1. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).

میشکین، فردریک (139۰). اقتصاد پول، بانکداری و بازارهای مالی. احمدعلی شعبانی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).

نائینی، میرزا محمدحسین (۱۴۱۳ق). المکاسب و البیع. ج 2. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

Adrian, T., & Mancini-Griffoli, T. (2021). The rise of digital money. Annual Review of Financial Economics, 13, 57-77.‏

Althauser, J. (2017). Banco de Mexico Governor: Bitcoin is Commodity Rather than Currency. https://cointelegraph.com/news/banco-de-mexico-governor-bitcoin-iscommodity- rather-than-currency.

Bajpai, P. (2021). Countries where Bitcoin is legal and illegal. Investopedia, December, 14, 2021.‏

https://www.investopedia.com/articles/forex/041515/countries-where-bitcoin-legal-illegal.asp

Davies, P. S., & Raczynska, M. (Eds.). (2020). Contents of commercial contracts: terms affecting freedoms (Vol. 35). Bloomsbury Publishing.‏

Durovic, M., & Janssen, A. (2019). The formation of smart contracts and beyond: Shaking the fundamentals of contract law. Smart Contracts and Blockchain Technology: Role of Contract Law, 1-27.‏Lauslahti, K., Mattila, J., & Seppala, T. ‘‘Smart Contracts – How will Blockchain Technology Affect Contractual Practices’’ SSRN (2018), 7. Accessed April 25, 2018, https://doi.org/10.2139/3154043

Lauslahti, K., Mattila, J., & Seppala, T. (2018). Smart Contracts – How will Blockchain Technology Affect Contractual Practices’. SSRN, 7. Accessed April 25, 2018, https://doi.org/10.2139/3154043.

Law Commission. (2021). Smart legal contracts. Advice to Government. Law Com No 401

Nakamoto, S. (2008). Bitcoin: A peer-to-peer electronic cash system. Decentralized business review.‏

Prentis, M. (2015). Digital metal: Regulating Bitcoin as a commodity. Case W. Res. L. Rev., 66, 609.‏ https://scholarlycommons.law.case. edu/caselrev/vol66/iss2/9/

Schrepel, T. (2019). Collusion by blockchain and smart contracts. Harv. JL & Tech., 33, 66-118.

Securities, U. S., & Exchange Commission. (2018). Statement on potentially unlawful online platforms for trading digital assets. Public Statements, March, 7.‏https://www.sec.gov/ news/public-statement/enforcement-tm-statement-potentially-unlawful-onlineplatforms-trading.

Wood, G. (2014). Ethereum: A secure decentralised generalised transaction ledger. Ethereum project yellow paper, 151(2014), 1-32.‏

Wright, A., & De Filippi, P. (2015). Decentralized blockchain technology and the rise of lex cryptographic. https://www.intgovforum.org/cms/wks2015/uploads/proposal_background_paper/SSRN-id2580664.pdf.

Zheng, G., Gao, L., Huang, L., & Guan, J. (2021). Ethereum smart contract development in solidity (pp. 3-334). Berlin/Heidelberg, Germany: Springer.‏

Zmudzinski, A. (2019). SEC: If Bitcoin Was a Security, It Would ‘Raise Substantial Issues.

https://cointelegraph.com/news/sec-if-bitcoin-was-a-securityit- would-raise-substantial-issues.