الگوریتم‌های معقول و متعارف و تقویت نظریۀ قابلیت انتساب مسئولیت مدنی هوش مصنوعی

ذاکری نیا, حانیه; غلامپور, زهرا

doi:10.22133/mtlj.2023.406159.1224

الگوریتم‌های معقول و متعارف و تقویت نظریۀ قابلیت انتساب مسئولیت مدنی هوش مصنوعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

² دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

10.22133/mtlj.2023.406159.1224

چکیده

بحث از مسئولیت مدنی ناشی از زیان‌های الگوریتمی، که بیشتر با عنوان مسئولیت مدنی یا مسئولیت برخاسته از کاربرد هوش مصنوعی بررسی شده است، در ادبیات حقوقی نوپاست. الگوریتم‌های متفکر به‌دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خودآموزی، تصادفی‌بودن، پیش‌بینی‌ناپذیری و خودمختاری، درصورت بروز ضرر و زیان، نظام مسئولیتی ویژه‌ای می‌طلبند. نظریۀ عمومی قابلیت انتساب می‌تواند در چنین موارد نوپدیدی راهگشا باشد؛ وانگهی دردست‌داشتن معیار و استانداردی شفاف و عمل‌گرایانه برای مقایسۀ الگوریتم زیانبار با دیگر موارد مشابه، برای تعیین متعارف عمل‌کردن آن، با چالش‌هایی همراه است. تعیین حدود و ثغور مفهوم الگوریتم‌های متعارف، به لحاظ ناشناخته‌بودن و پیچیدگی‌های ذاتی آن‌ها، لازم است. این پژوهش با بررسی موانع موجود، بازشناسی الگوریتم‌های معقول و متعارف را با معیاری ترکیبی دنبال می‌کند، معیاری که ضمن ایجاد انگیزه برای فضاهای فنّاورانه و نوآور، جبران خسارات زیان‌دیدگان، بهبود سطح ایمنی الگوریتم‌ها و انعطاف‌پذیری شایسته برای مواجهه با نسل‌های جدیدی از فنّاوری را تحقق بخشد. بازخوانی نظریۀ قابلیت استناد عرفی در وادی الگوریتم‎هایی با کارایی متعارف و معقول و نیز متناسب‌سازی این اندیشۀ جهان‌شمول، در برخورد با زیان‏های برخاسته از کاربرد الگوریتم‏های متفکر، برآیند اصلی تلاش نویسندگان در این نوشتار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

حقوق خصوصی و فناوریهای نوین

عنوان مقاله [English]

Reasonable Algorithms and Strengthening the "Opposability" Theory on the Civil Liability of Artificial Intelligence

نویسندگان [English]

Haniyeh Zakerinia ¹
Zahra Gholampour ²

¹ Assistant Prof. Faculty of Law and Political Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran.

² Ph.D. Student in Private Law, Faculty of Law and Political Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran.

چکیده [English]

The discussion of civil liability arising from algorithmic losses - mostly investigated as civil liability of artificial intelligence or liability arising from the use of artificial intelligence is nascent /aborning in the legal literature. thinking algorithms require a special civil liability system in case of losses Due to the unique characteristics of self-learning, randomness, unpredictability and autonomy. The general theory of Opposability can be a guide in such new cases, too. However, having a transparent and pragmatic criterion and standard to compare the harmful algorithm with similar cases to determine its normal operation is associated with challenges. Determining the scope of the concept of reasonable algorithms, in terms of their unknown nature and inherent complexities, needs to be investigated. By examining the existing obstacles, this research pursues the re-examination of reasonable algorithms with a mixture criterion: A standard that creates incentives for technological and innovative spaces, compensates for the damage, improves the safety level of algorithms and realises the appropriate flexibility to face new generations of technology. Rereading the Opposability theory (causality customary) in the field of algorithms with conventional and reasonable efficiency, as well as adapting this general theory in dealing with the losses arising from the use of thinking algorithms, is the main result of the authors' efforts in this article

کلیدواژه‌ها [English]

Algorithm
Artificial Intelligence
Causality Customary
Civil Liability
Reasonableness
the Opposability Theory

مراجع

امینی، منصور، عظیم نسب راینی، احمدرضا و کاظمی آذر، شهریار (1398). تحلیل فقهی مبانی مسئولیت مدنی سازمان‌های ناظر بر ایمنی محصولات ناشی از ظهور فناوری‌های نوین. فصل‌نامۀ فقه، ۲۶(۱)، ۱۰۲-۸۱. http://doi.org/10.22081/JF.2019.67283

انصاری، علی و مبین، حجت (1390). نظریۀ قابلیت انتساب در حقوق مسئولیت مدنی، مطالعۀ تطبیقی در فقه امامیه و حقوق فرانسه. پژوهش‌های حقوق تطبیقی، ۱۵(۱)، ۲۳-۱. URL: http://clr.modares.ac.ir/article-20-9379-fa.html

تخشید، زهرا (1400). مقدمه‌ای بر چالش‌های هوش مصنوعی در حوزۀ مسئولیت مدنی. حقوق خصوصی، ۱۸(۱)، 250-۲۲۷. http://doi.org/10.22059/JOLT.2021.319529.1006965

حبیبا، سعید و مهردار قائم مقامی، گلریز (1401). امکان‌سنجی حمایت از الگوریتم‌های به کار رفته در هوش مصنوعی در قالب کپی‌رایت: مطالعۀ تطبیقی در اتحادیۀ اروپا و آمریکا. مجلۀ تحقیقات حقوقی، ۲۵(۱۰۰)، 87-110.

http://doi.org/10.52547/jlr.2023.230675.2453

حکمت‌نیا، محمود، محمدی، مرتضی و واثقی، محسن (1398). مسئولیت مدنی ناشی از تولید ربات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی خودمختار. حقوق اسلامی،‌ ۱۵(۵۰)، 258-۲۳۱. https://hoquq.iict.ac.ir/article_36476.html

ذاکری‌نیا، حانیه (1402). ماهیت و مبنای مسئولیت مدنی ناشی از هوش مصنوعی در حقوق ایران و کشورهای اتحادیه اروپا. مجلۀ علمی حقوق خصوصی، ۲۰(۱)، 135-152. http://doi.org/10.22059/JOLT.2023.356703.1007186

ذاکری‌نیا، حانیه (1399). مسئولیت مدنی هوش مصنوعی در حقوق کشورهای اتحادیه اروپا. همایش ملی جایگاه مسئولیت مدنی در حقوق کیفری ایران. پردیس فارابی دانشگاه تهران. https://clicl.ut.ac.ir/article_522.html

رجبی، عبدالله (1398). ضمان در هوش مصنوعی. مطالعات حقوق تطبیقی، ۱۰(۲)، 449-466.

http://doi.org/10.22059/JCL.2019.274782.633787

صفایی، سیدحسین و رحیمی، حبیب الله (1393). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). تهران: سمت.

گندمکار، رضاحسین، صالحی مازندرانی، محمد و حمیدی، محمدمهدی (1400). بررسی تطبیقی امکان وجود شخصیت حقوقی برای سامانه‌های هوشمند در فقه امامیه، حقوق ایران و حقوق غرب. پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، ۸(۴)، 266-۲۳۵. http://doi.org/10.22091/CSIW.2021.5944.1903

ملک‌زاده، سارا (1397). بررسی تطبیقی مسئولیت مدنی ناشی از هوش مصنوعی در نظام حقوقی ایران و کامن لا. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد.

منتی‌نژاد، صادق (1386). معیارهای سنجش بی‌مبالاتی، معیار شخصی یا نوعی؟. فصل‌نامۀ حقوق پزشکی، ۱(۲)، 124-۱۰۷. https://ijmedicallaw.ir/article-1-666-fa.html

مهتاب‌پور، محمد کاظم (1400). مبنای مسئولیت مدنی ارائه‌دهندگان خدمات حرفه‌ای در فقه اسلامی و حقوق ایران با مطالعۀ تطبیقی نظام‌های حقوقی فرانسه و کامن لا. مجلۀ حقوقی دادگستری، ۸۵(۱۱۶)، 306-۲۸۵. http://doi.org/10.22106/JLJ.2021.123559.3283

Abbott, R. (2018). The reasonable computer: Disrupting the paradigm of tort liability. Geo. Wash. L. Rev., 86, 1.‏ Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2877380 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2877380

Acosta, R. (2012). Artificial intelligence and authorship rights. Harvard Journal of Law and Technology, 17(2).‏ https://Jolt.Law.Harvard.Edu/Digest/Artificial-Intelligence-And-Authorship-Rights

Balkin, J. M. (2017). 2016 Sidley Austin Distinguished Lecture on Big Data Law and Policy: The Three Laws of Robotics in the Age of Big Data. Ohio St. LJ, 78, 1217.‏

Barfield, W. (2020) The Cambridge Handbook of the Law of Algorithms, cambridgeCambridge university press, 2020.

Chagal-Feferkorn, K., (2018) The Reasonable Algorithm (January 2, 2018). Journal of Law, Technology and Policy, Forthcoming, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3095436

Chagal-Feferkorn, K. (2020) How Can I Tell If My Algorithm Was Reasonable? (April 17, 2020). Michigan Telecommunications and Technology Law Review, Forthcoming, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3578399

Delvaux, M. (2016). Draft Report with recommendations to the Commission on Civil Law Rules on Robotics. European Parliament Committee on Legal Affairs Report 2015/2103 (INL).

Ebers, M., & Navas, S. (Eds.). (2020). Algorithms and law. Cambridge University Press.

‏Smith, C. & McGuire, B. (2006). The History of Artificial Intelligence, University of Washington, Gary Yang Japan's Fifth Generation Computer System project.

Solove, D. J., & Citron, D. K. (2021). Standing and Privacy Harms: A Critique of TransUnion v. Ramirez. BUL Rev. Online, 101, 62.‏ https://www.bu.edu/bulawreview/2021/07/21/standing-and-privacy-harms-a-critique-of-transunion-v-ramirez/

Tambiama, M. (2023) adiega, Artificial intelligence liability directive (EU Legislation in Progress; BRIEFING) EPRS | European Parliamentary Research Service, PE 739.342 – February 2023,

https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2023/739342/EPRS_BRI(2023)739342_EN.pdf

Turing, A. M. (1950). Computing Machinery and Intelligence. University of Oxford: MIND 236, pp.433–460.