هماوردی با چالش‌های استفاده از پهپادها به‌منزله‌ی فنّاوری نوین در حقوق بین‌الملل بشر و حقوق بین‌الملل بشردوستانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار حقوق بین‌الملل، دانشکدۀ حقوق دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

هواپیماهای بدون سرنشین، که به‌اختصار از ‌آن‌ها با عنوان پهپاد (پرندۀ هدایت‌پذیر از راه دور) نیز یاد شده است، دستاورد پیشرفت فنّاوری برشمرده می‌شوند. پیشرفت فنّاوری و درنتیجۀ آن، گسترش کمّی و تجهیزاتی پهپادها موجب فزونی کاربرد این پرنده‌های ساخت دست انسان در دو عرصۀ صلح و مخاصمۀ مسلحانۀ بین‌المللی شده است؛ زیرا همواره فنّاوری‌های نوین مثبت نیستند، بلکه علاوه‌بر نقض حریم خصوصی ممکن است بلای جان باشند. پژوهش پیش‌رو درصدد است به این سؤال پاسخ دهد که رویکرد حقوق بین‌الملل بشر و حقوق بین‌الملل بشردوستانه درخصوص استفاده از پهپادها به‌منزله‌ی فنّاوری نوین چیست؟ فرضیۀ پژوهش حاضر این است که اصول و قواعد حقوق بین‌الملل بشر و حقوق بین‌الملل بشردوستانه درخصوص هواپیماهای بدون سرنشین کاربرد دارند و پهپادها تاب اعمال آن‌ها را دارند. پژوهش پیش‌رو به‌منظور راستی‌آزمایی فرضیۀ خود، با روش توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی‌بر گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای انجام شده است. جستار تحلیلی حاضر اثبات کرده است که پهپادهای با کارکرد اطلاعاتی به نقض حقوق بشر ـ ازجمله و به‌ویژه ـ نقض حریم خصوصی و نقض امنیت فردی منجر شده‌اند. در زمان مخاصمۀ مسلحانه، همه‌ی اصول حقوق بین‌الملل بشردوستانه، ازجمله تفکیک، تناسب، احتیاط، ضرورت و منع رنج و آلام بیهوده، درخصوص هواپیماهای بدون سرنشین کاربرد دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Dealing with the Challenges of Using Drones as New Technology in International Law of Human Rights and International Humanitarian Law

نویسنده [English]

  • Mohamad Setayeshpur
Assistant Professor of International Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Islamic Republic of Iran
چکیده [English]

Drones, also referred to as UAVs (Unmanned Aerial Vehicles), are considered the achievement of technological progress. Technological progress and, as a result, the quantitative and equipment expansion of drones has led to an increase in the use of these artificial birds in the two arenas of international peace and armed conflict; Because new technologies are not always positive, but in addition to violating privacy, they may be harmful. The upcoming research is trying to answer the question, what is the approach of international law of human rights and international humanitarian law regarding using drones as a new technology? The current research hypothesises that the principles and rules of international law of human rights and international humanitarian law apply to drones. The present study has been carried out with a descriptive-analytical method based on collecting information using a library method to verify its hypothesis. The current analytical research has proved that drones with informational functions have violated human rights, including the breach of privacy and the violation of personal security. In armed conflict, all principles of international humanitarian law apply to drones, including discrimination, proportionality, caution, necessity and prohibition of suffering.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Drone
  • UAV
  • Unmanned Aerial Vehicle
  • New Technology
انصاری، باقر (1383). حریم خصوصی و حمایت از آن در حقوق اسلام، تطبیقی و ایران. مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، ۱(۶۶)، 1-53.
ایزدی‌فرد، علی‌اکبر و نظرپور، حمزه (1401). مسئولیت مدنی پهپادهای غیرنظامی. دوفصل‌نامۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی، ۵۵(۱)، 53-76. doi: 10.22059/JJFIL.2022.338615.669304
تقی‌زاده، زکیه و هداوندی، فاطمه (1391). کاوشی در مشروعیت استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین در حقوق بین‌الملل. فصل‌نامۀ مطالعات بینالمللی، ۹(۳) ، 63-95.
جهان‌پناه، محمدحسین (1390). گزارشی از سقوط هواپیمای رادارگریز امریکا در خاک ایران. دوماهنامۀ هواپیما، 11، 26-29.
ستایش‌پور، محمد (1394). مسئولیت اشتقاقی در نظام مسئولیت بین‌المللی، پایاننامۀ مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1392). حقوق بینالملل بشردوستانه، تهران: گنج دانش.
ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1391). حقوق بینالملل عمومی، تهران: گنج دانش.
ضیایی، سید یاسر و محمدی مطلق، علیرضا (1394). ورود پهپادهای جاسوسی به قلمرو هوایی ایران از منظر حقوق بین‌الملل. فصل‌نامۀ مطالعات راهبردی، ۱۸(۶۷)، 43-68. 20.1001.1.17350727.1394.18.67.2.4 doi:
طلایی، فرهاد و زرنگار، احسان (1396). «پویایی قواعد حقوق بین‌الملل و امکان‌سنجی استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین»، فصل‌نامۀ مجلس و راهبرد، ۲۴(۹۱)، 35-56.
علاقه‌بند، یونس و یزدان‌نجات، رزا (1392). گسترش استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین در آیینۀ حقوق توسل به زور و مخاصمات مسلحانه. مجلۀ حقوقی بینالمللی، ۳۰(۴۸)، 205-230. 10.22066/CILAMAG.2013.16351 doi:
کاظمی، حمید و الهیان، سمانه (1399). توسعۀ پهپادهای غیرنظامی در ایران و چالش‌های پیش‌روی آن. فصل‌نامۀ فنّاوری در مهندس هوافضا، ۴(۲)، 45-64. 20.1001.1.26764253.1399.4.2.5.5 doi:
کرماجانی، داود (1392). کاربرد هواپیماهای بدون سرنشین از منظر حقوق بین‌الملل، پایاننامۀ مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
محمودی، سیدهادی (1390). تأثیر فنّاوری‌های علمی بر توسعه و تحول حقوق بین‌الملل فضایی، فصل‌نامۀ پژوهش حقوق، ۱۳(۳۲)، 337-۲۹۹.
ممتاز، جمشید و قربان‌نیا، ناصر (1385). چارچوب هنجاری نظام بین‌الملل حقوق بشر و بشردوستانه. دوفصل‌نامۀ علمی حقوق تطبیقی، ۱(۱۰)، 3-18.
منفرد، مهوش (1392). قواعد حقوق بشردوستانه در جنگ‌های هوایی، پایاننامۀ مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه قم.
منفرد، مهوش و طباطبایی، سیداحمد (1399). رژیم حقوقی قابل اعمال بر سیاست کشتار هدفمند اسرائیل در سرزمین فلسطین. فصل‌نامۀ مطالعات حقوق عمومی، ۵۰(۲)، 617-636. doi 10.22059/jplsq.2018.257479.1737
مهرپور، حسین (1387). نظام بینالمللی حقوق بشر. تهران: اطلاعات.
مرادی، عطا (1398). تاریخچۀ پهپاد پستی و ضرورت استفاده پهپاد پستی در ایران. نشریۀ دانشمند، 11، 82-86.
نواده توپچی، حسین و شکوهی، حسین (1390). نقش راهبردی پهپاد در صحنه نبرد ناهمگون، فصل‌نامۀ مطالعات دفاعی استراتژیک، 45، ۷۹-۱۰۲.
نوروزی، علیرضا (1399). بررسی اصل ضرورت نظامی در حقوق بشردوستانه بین‌المللی (محدودکننده یا توجیه کننده). مجلۀ بینالمللی پژوهش ملل، 52، 101-124.
Akerson, D. (2014). Applying jus in bello proportionally to drone warfare. Or. Rev. Int'l L.16, 173-224.
Burke, R. J., & Cooper, C. L. (Eds.). (2008). International terrorism and threats to security: Managerial and organizational challenges. Edward Elgar Publishing.‏ ‏
Funk, A. (2016). Drones in contemporary warfare: The implications for human rights. LSE Human Rights Blog.‏ https://eprints.lse.ac.uk/80167/
Kondrasuk, J. & Arwood, E. (2008). International Terrorism and Threats to Security: Implications for Organizations and Management in Ronald Burke and Carly Cooper (ed.). International Terrorism and Threats to Security: Managerial and Organizational Challenges, Edward Elgar Publishing.
Schmitt, M. N. (2010). Drone Attacks under the Jus ad Bellum and Jus in Bello: Clearing the ‘fog of Law’. Yearbook of international humanitarian law13, 311-326..
UNHRC (2010). Report of the Special Rapporteur on Extrajudicial, Summary or Arbitrary Execution Study on Targeted Killings, Philip Alston, UN Doc, 28 May, A/HRC/14/24/Add. 6.